Blinde engel

Hoe is het om niets horen en ook nog eens niets te zien? En dan vanaf je geboorte. Kun je dan überhaupt denken, want dat doe je toch in beelden en woorden; hoe meer beelden en woorden je jezelf eigen maakt, hoe meer het denken zich ontwikkelt. Je kunt alleen nog communiceren met behulp van geur, gevoel en mogelijk smaak. Misschien ben je wel hoog-intelligent, maar wordt door je beperking dit niet onderkend. Doofblind; in Nederland zijn ongeveer 100 mensen die echt zo geboren zijn. De overigen is het gedurende hun leven op enig moment overkomen, volledig, of in gradaties, vaak gelinkt aan een andere lichamelijke en/of geestelijke handicap.

We leven in een maatschappij die in toenemende mate gericht is op volmaaktheid en excellentie, en daar ook steeds meer op is ingesteld. Wie niet aan dat ideaalbeeld voldoet dreigt op allerlei manieren uit de boot te vallen en lijkt steeds meer hinderlijk aanwezig; het rigoureus en harteloos korten op steeds meer voorzieningen voor mensen die steun behoeven is daar een voorbeeld van. De ideale maatschappij is een harde, koude maatschappij aan het worden, die zich letterlijk buiten het beeld van de doofblinde voltrekt.

Wat rest is de eigen wereld: een wonderlijke, voor ons bijna onvoorstelbare wereld, gevormd uit klanken, vage beelden, aanrakingen, ervaringen, soms slechts vibraties, lichtflitsen. Een levend geworden schilderij van Dali, waaruit steeds delen missen of ineens kortstondig opdoemen in een wervelende kaleidoscoop. Een duistere diepzee, waarin hier en daar een enkel lichtpuntje naderbij zweeft en weer weg ijlt in het zwart, soms gonzende geluiden in je oor naast de druk van het alom aanwezige water dat aan je trekt, op je drukt en je onbekende richtingen op duwt.

Ik was bij een voorstelling door doofblinden in Kalorama, een zorginstelling waarin ook een centrum voor doofblinden is ondergebracht. Via via kaartjes gekregen, omdat mensen in mijn omgeving contacten hadden gelegd over het mogelijk geven van een concert voor doofblinden.
Een prachtige, bosrijke omgeving, op glooiende heuvels. Veel fel gekleurde leuningen, houvast in de onzichtbare wereld. Toneelgroep Mooi Uitzicht had met de bewoners de voorstelling “Perfect” voorbereid. Een mooie titel voor mensen die in deze wereld niet “perfect” zijn, mensen met een weeffoutje, die niet passen in het beeld van volmaaktheid. Wie is wel perfect, eigenlijk? Wie zou willen zijn als Barbie of Ken, wat maakt je dan nog uniek? Het zijn juist de onvolkomendheden die het hem doen bij ieder mens.
Ik keek naar het publiek: een beweeglijk publiek. Her en der werd in plaats van gepraat heftig gebaard: doventaal, of werden tekentjes in de palm van de hand geschreven: doofblinden-taal. De spelers, allemaal prachtig en kleurrijk gecostumeerd en geschminckt, bewogen zich zelfstandig of met behulp van een rolstoel voort. Soms geleid en gestuurd door onvermoeibare begeleiders, die op de een of andere manier erin slaagden niet opvallend aanwezig te zijn en alle aandacht op hun cliënten te vestigen. Ik werd ondergedompeld en gegrepen door deze bij vlagen surrealistische wereld. Er was muziek, er was film, er was een band, er was beweging als in een voorstelling van Jheronimus Bosch. Er was een aanstekelijke blijdschap in zijn meest pure vorm. Kreten, klanken, beelden, gebaren, het prikkelen van zintuigen die wij – de “normale” mens – verleerd zijn te gebruiken. Daar was een man in een rolstoel, zwarte zonnebril, qua uiterlijk de toetsenist van Rammstein haast, zichtbaar genietend van zijn rol. Een klein pookje stuurde hem door het leven.

De voorstelling verplaatste zich naar verschillende locaties op het terrein. Terwijl de regen neergutste op het tentdoek, terwijl de merels zongen, speelde een doofblinde vrouw, eerst geheel verborgen onder zwart plastic, de sterren van de hemel, voor een publiek dat zij mogelijk niet zag maar slechts kon vermoeden. Een snelle krabbel in haar hand: ze klappen nu voor jou. Nog een krabbel: wel vijftig mensen kijken naar je. En: op het moment dat je in jouw rol over regen praatte, begon het buiten heel hard te regenen.
Wij ruiken wel eens de regen, in bijzondere gevallen. We voelen het ook. Maar we zien en horen het vooral; een grijs gordijn van water kan ons het zicht haast benemen, een ruisende natte wereld.
De wereld van de doofblinde is er een van overweldigende geuren, van druppels voelen op je huid, op je gezicht. Een wereld de zich in stilte om je heen wentelt. Waar je door een aanraking op je schouder weet dat je begeleider in de buurt is, dat je die of die kant op moet gaan. Dat je niet alleen bent. De begeleider waarvan je je geen of slechts een vaag beeld kunt vormen van hoe hij of zij er uit ziet. Je begeleider is die hand, die vingers die je aanraken of die als snelle maar onmisbare wervelingen voor je niet ziende ogen heen en weer bewegen. Je begeleider is de geur van haar parfum.

Hoe is zoiets. Ik kan me er eigenlijk geen voorstelling van maken. Voelt het als gevangen in een cocon van zwart en stilte? Als een cel die steeds smaller en kleiner wordt? We worden elke dag gebombardeerd met beelden en klanken, meer dan iemand uit de middeleeuwen gedurende zijn hele leven te verwerken kreeg. Een wereld die geen einde lijkt te kennen, maar die voor een doofblinde lijkt gereduceerd tot een oppervlakte van hooguit enkele meters. Waar je zonder hulp eigenlijk niet kunt overleven. De top van de Mount Everest, verdwaald in de Sahara, van de aarde afgesneden in een wegtollend verongelukt ruimteschip, totdat de zuurstof op is en de zon niet meer is dan een verre ijle ster.

Totdat je later sterft.  Totdat je laatste nog resterende zintuigen stoppen met werken. Toch heb je een mooi leven gehad. Eruit gehaald wat er in zat. In onze ogen misschien beperkt, maar dat is betrekkelijk en relatief. Wij worden lang niet altijd van de wieg tot het graf ondersteund en beschermd door mensen, die ervoor gekozen hebben ons te begeleiden omdat wij niet perfect zijn en anderen wel. Groot respect voor hen die dit tot hun roeping gemaakt hebben. Wij hebben verleerd onze zintuigen tot het uiterste te benutten. Daarin zijn we zeker imperfect.

Perfect was voor mij gisteravond de blinde engel, in een rolstoel, prachtig zingend, boven het ruisen van de regen en het zingen van de merels uit.